شیوه های تدریس معلم نمونه
آنان
که دستی در تعلیم و تربیت دارند و عمری را در این راه گذرانده اند ٬ نیک
می دانند که تدریس و آموزش چه هنر ظریف و دشواری است . موفقیت در تدریس در
گرو ده ها عامل است که داشتن معلومات و اطلاعات کافی ٬ تنها یکی از آنها به
حساب می آید .
استاد
مطهری در تدریس به راستی هنرمندی تمام عیار بود ٬ از آن سنخ اساتیدی که
درسشان زمزمه ی محبت است و شاگرد را هر چند ناخلف ٬ جمعه نیز به حوزه ی درس
وبحث می کشاند . استاد در مدت بیست و چهار سالی که در دانشگاه تدریس
داشتند ٬ دانشگاه را سنگر علمی می دانستند و برای آن احترام زیادی قائل
بودند . بارها به دانشجویان می گفتند : " دانشگاه به منزله ی مسجد است .
سعی کنید بدون وضو وارد دانشگاه نشوید . "
روش های استاد در اداره ی کلاس و تدریس بی تردید الگویی است برای داشتن کلاسی موفق و در نتیجه آموزش و پرورشی موفق .
1 – تفکیک مفاهیم در ابتدای کلاس :
استاد تدریس مرتب و منظمی داشت . در آغاز درس ٬ مقدمات را به خوبی توضیح
می داد . و مشخص می کرد که مطلب مبتنی بر چه مقدماتی است . تا در ذهن
شنونده در هم آمیختگی فکری ایجاد نشود .
2 – استفاده از زبان و بیان جذاب :
یکی از تفاوتهایی که استاد مطهری با برخی اساتید دیگر داشت ٬ این بود که
استاد ٬ با مطلب دانشجو را جذب می کرد و دیگران با بیان . البته بیان مهم
است اما اگر فقط بیان باشد زود می گذرد . به عبارت دیگر اگر بیان بدون مطلب
باشد ٬ سرگرمی ای بیش نیست . اما اگر جان انسان مسئله را لمس کند ٬ دیگر
کهنه شدنی نیست . استاد به گونه ای عمل می کردند که فرد در هنگام خروج از
جلسه ی درس استاد ٬ از درون حالت ابتهاج داشت و همواره به یادش می ماند .
3 – طرح مباحثی که مفید است :
دانشجویان و شاگردان استاد کمتر دچار این سؤال می شدند که : این حرفها به
چه درد می خورد ؟ و این به دلیل آن بود که درس ایشان برخاسته از درد ایشان
بود .
4 – تدریس متناسب با سطح شاگردان : استاد
در هر کلاس استعداد و بنیه ی مستمعین را در نظر می گرفت . برای مثال کلاس
های تفسیر قرآن ایشان با سطح کلاس های خصوصی ایشان در منزل ٬ و سطح هر دوی
اینها ٬ با سطح کلاس های دانشگاه متفاوت بود . معمولا در کلاس عمومی تر
ایشان از مثلها ٬ حکایات و داستان های شیرین برای رفع خستگی مستمعین
استفاده می کرد و در کلاس های خصوصی تر به ندرت .
5 – ساده نویسی و ساده گویی :
استاد سخت معتقد بود که باید به ‹‹ زبان زمان ›› کتاب نوشت . او به زبان
مردم سخن می گفت ٬ گر چه ژل ارتباط بین حوزه و دانشگاه بود اما زبان هر دو
را به خوبی می شناخت . زبان شهید مطهری نه برای دانشجو بیگانه و غریب بود و
نه برای طلبه ی علوم قدیمی .
6 – ایجاد فضای نقد در کلاس :
هیچ گاه در برخورد با اندیشه های مخالف ٬ مطلق گرا نبود . همواره در کنار
استدلال و منطق قوی برای طرف مقابل و دیگران جای اظهار نظر و نقد باقی می
گذاشت .
7 – مطالعه قبل از تدریس :
هیچ وقت بدون مطالعه تدریس نمی کردند . حتی یکبار استاد وارد کلاس شده و
به دانشجویان می گوید : " درس ٬ فردا برگزار می شود ٬ فراموش کردم یادداشت
هایی را که تهیّه کرده بودم بیاورم . "
8 – نوآوری در کلمات و تعابیر : این شیوه ی استاد باعث جلب توجه و گیرایی درس می شد . انتخاب موضوعات و نحوه ی پرداختن به موضوع در سبک استاد جدید بود .
9 – طرح سیر تاریخی مثبت : ایشان معمولا قبل از ورود در اصل درس ٬ یک مقدمه ی تاریخی بیان می کردند . بیان ریشه ٬ سابقه و سیر تحول یک مفهوم سبب می شد که شاگرد تصور نکند این مبحث مانند قارچی از زمین بدون سابقه سبز شده است ٬ بلکه بفهمد که در طول روزگاران این بحث چه سرنوشت و سرگذشتی داشته است . مقاله ی ‹‹ واقعیت هستی ›› در کتاب ‹‹ اصول و فلسفه و روش رئالیسم ›› نمونه ی گرانبهایی از این دست است .
10 – یادآوری مطالب قبل :
از جمله خصوصیاتی که استاد به آن مقید بودند یادآوری مطالب عمده و اصلی
بحثی بود که در درس قبل کاملا مطرح شده بود و این خود باعث ارتباط مطالب و
بهره دهی بیشتر درس ایشان می شد .
اگر تاریخ معلمی با نام یک سلسله از شیفتگان وشیدایان توأم باشد
٬ بی شک شهید مطهری یکی از برترین های این مکتب است که با پیروی از
الگوهای صحیح تدریس توانسته بود شاگردان بسیاری را پیرو و مطیع خود ساخته و
از بوستان علم و دانش خود سیراب سازد .
این روش ها ٬ الگو و مرجع معتبری است برای تمام معلمین در همه ی زمان ها تا خود را در راه رسیدن به معلمی نمونه ٬ مجهز نمایند .