هشت ویژگی آثار استاد مرتضی مطهری
1 - آسان نویسی مطالب دشوار
استاد با هنر آسان نویسی ، دشوارترین مطالب حکمی و فلسفی را با تقریری روشن ، روان ، گویا و به نحوی سهل و شیوا پیش روی خواننده قرار می‌دهد . همه تألیفات استاد از این خصیصه برخوردارند .
2 - حل مشکلات و پاسخگویی به سؤ‌الات
یکی
دیگر از ویژگیهای آثار استاد جهت‌گیری آنها در حل مشکلات و گره
گشایی در زمینه مسائل اسلامی است . این ویژگی در تمامی آثار ایشان
به چشم می‌خورد . پاسخ گویی به معضلات و مسائل مربوط به اندیشه
اسلامی عمده‌ترین دغدغه‌ی استاد در طرح مباحث است .
3 - بررسی مسائل ضروری
استاد
علاوه بر عطف توجه به مشکلات، دغدغه‌ی طرح مسائل ضروری را نیز
داشت . ایشان در تمام آثار خود به بررسی مسائل عصر خویش پرداخته و
جز به ضرورت کتاب یا مقاله ننوشته است . پرداختن به امور ضروری
منوط به ارزیابی مسائل ، قبل از طرح آنها است . استاد ، در این
خصوص صرفاً به بیان درد و یادآوری معضل بسنده نمی‌کند ، بلکه با
تحلیل از علل و عوامل بروز این وضعیت در عرصه‌ی تحقیقات به
ارائه‌ی راه حل نیز می‌پردازد.
4 - مفید بودن و سودمندی آثار استاد مفید و سودمند است و خواننده در هر سطحی که باشد از آن بهره می‌گیرد . تألیف کتابهایی همچون داستان راستان که نگارش آن چندان نیازمند دقت فلسفی و جامعیت علمی نیست تنها به دلیل مفید بودن ، نوشته شده است و مذاکره ایشان با بعضی از دوستانشان در این زمینه به توجه فوق‌العاده استاد به این مطلب دلالت دارد .
5 - پاسخ به انتقادها استاد در پاسخگویی به معترضان و معاندان به اسلام و قرآن حساس و هوشمند بود و بعضی از آثار ارزشمند ایشان در پاسخگویی به انتقادهای مخالفان تألیف شده است . ضرورت پاسخگویی به انتقادهایی که به اسلام و قرآن وارد شده ، در نظر ایشان چنان بود که حتی از انتشار پاسخهای کوبنده خود در مجلاتی مانند « زن روز » آن روزگار پروایی نداشت . در حالی که بعضی از دوستانشان این عمل را دون شأن استاد می‌دانستند .
6 - بی‌طرفی در تحقیق
ایشان
تفکر و شک و تردید روا داشتن در اصول و مبانی و عقاید را حق مسلم
مردم عصر ما می‌دانستند و نه تنها گریز از پرسشگران و سؤ‌الاتشان
نداشتند ، بلکه همواره با گشاده رویی و استقبال به مطالب دیگران
توجه کرده و آنها را مورد بررسی قرار می‌دادند . روحیه محققانه و
عدم گریز از آرأ و عقاید دیگران از خصایص دانشمندان والامقامی است
که در مراحل یقین سیر می‌کنند . برهان استوار و علم سرشار عالم ، او
را از پرخاش و جنجال و تعصب و فریاد بی‌نیاز می‌سازد .
7 - معرفی بدعتها و تحریفها یکی از مسئولیتهای سنگین دانشمند مسلمان ، هوشیاری او در مبارزه با بدعتها و تحریفها است به گونه‌ای که اگر به این وظیفه خطیر عمل نکند به لعن و نفرین الهی گرفتار خواهد شد . آثار استاد مشحون از معرفی بدعتها و تحریفها است .
8 - لحن مشفقانه
لحن
مشفقانه و عبارات متین و رعایت نزاکت و ادب و تواضع در همه آثار
استاد چشمگیر است . استاد این ویژگی را از آیات قرآن کریم و سیره
پیامبر اکرم (ص) آموخته‌اند . در دهها جلد کتاب از ایشان حتی یک مورد
هم نمی‌توان یافت که لحن مشفقانه و پدرانه نداشته باشد . کلام
ایشان با برادران اهل سنت و اهل کتاب و حتی مادیون و ماتریالیستها
نیز مشفقانه است . حتی با قاتلان خود، اعضای گروه فرقان ، ملایم و
پدرانه و با احترام سخن می‌گوید . گر چه انحرافات فکری و عقیدتی
آنها، روان استاد را می‌آزرد . اما افسوس که این لحن مشفقانه و
پدرانه و ادب و تواضع کم نظیر و منطق پولادین استاد را گروههای
منحرف ،
فهم نکردند و مغز نادره دوران و فریده زمان را هدف قرار
دادند ، غافل از آنکه آثار و تألیفات این دانشمند فرزانه ، مانند
مشعلی فروزان ، همواره فراروی حق جویان و حق پویان خواهد درخشید .
و لیس بمیت عند اهل النهی‌من کان هذا بعض آثاره
منبع اطلاعات : کانون ایرانی پژوهشگران فلسفه و حکمت .
* _ شما می توانید متن کامل این مقاله را در سایت کانون ایرانی پژوهشگران فلسفه وحکمت جستجوکرده ویا اینجا کلیک کنید .
شیوه های تدریس معلم نمونه
آنان که دستی در تعلیم و تربیت دارند و عمری را در این راه گذرانده اند ٬ نیک می دانند که تدریس و آموزش چه هنر ظریف و دشواری است . موفقیت در تدریس در گرو ده ها عامل است که داشتن معلومات و اطلاعات کافی ٬ تنها یکی از آنها به حساب می آید .
استاد مطهری در تدریس به راستی هنرمندی تمام عیار بود ٬ از آن سنخ اساتیدی که درسشان زمزمه ی محبت است و شاگرد را هر چند ناخلف ٬ جمعه نیز به حوزه ی درس وبحث می کشاند . استاد در مدت بیست و چهار سالی که در دانشگاه تدریس داشتند ٬ دانشگاه را سنگر علمی می دانستند و برای آن احترام زیادی قائل بودند . بارها به دانشجویان می گفتند : " دانشگاه به منزله ی مسجد است . سعی کنید بدون وضو وارد دانشگاه نشوید . "
روش های استاد در اداره ی کلاس و تدریس بی تردید الگویی است برای داشتن کلاسی موفق و در نتیجه آموزش و پرورشی موفق .
1 – تفکیک مفاهیم در ابتدای کلاس : استاد تدریس مرتب و منظمی داشت . در آغاز درس ٬ مقدمات را به خوبی توضیح می داد . و مشخص می کرد که مطلب مبتنی بر چه مقدماتی است . تا در ذهن شنونده در هم آمیختگی فکری ایجاد نشود .
2 – استفاده از زبان و بیان جذاب : یکی از تفاوتهایی که استاد مطهری با برخی اساتید دیگر داشت ٬ این بود که استاد ٬ با مطلب دانشجو را جذب می کرد و دیگران با بیان . البته بیان مهم است اما اگر فقط بیان باشد زود می گذرد . به عبارت دیگر اگر بیان بدون مطلب باشد ٬ سرگرمی ای بیش نیست . اما اگر جان انسان مسئله را لمس کند ٬ دیگر کهنه شدنی نیست . استاد به گونه ای عمل می کردند که فرد در هنگام خروج از جلسه ی درس استاد ٬ از درون حالت ابتهاج داشت و همواره به یادش می ماند .
3 – طرح مباحثی که مفید است : دانشجویان و شاگردان استاد کمتر دچار این سؤال می شدند که : این حرفها به چه درد می خورد ؟ و این به دلیل آن بود که درس ایشان برخاسته از درد ایشان بود .
4 – تدریس متناسب با سطح شاگردان : استاد در هر کلاس استعداد و بنیه ی مستمعین را در نظر می گرفت . برای مثال کلاس های تفسیر قرآن ایشان با سطح کلاس های خصوصی ایشان در منزل ٬ و سطح هر دوی اینها ٬ با سطح کلاس های دانشگاه متفاوت بود . معمولا در کلاس عمومی تر ایشان از مثلها ٬ حکایات و داستان های شیرین برای رفع خستگی مستمعین استفاده می کرد و در کلاس های خصوصی تر به ندرت .
5 – ساده نویسی و ساده گویی : استاد سخت معتقد بود که باید به ‹‹ زبان زمان ›› کتاب نوشت . او به زبان مردم سخن می گفت ٬ گر چه ژل ارتباط بین حوزه و دانشگاه بود اما زبان هر دو را به خوبی می شناخت . زبان شهید مطهری نه برای دانشجو بیگانه و غریب بود و نه برای طلبه ی علوم قدیمی .
6 – ایجاد فضای نقد در کلاس : هیچ گاه در برخورد با اندیشه های مخالف ٬ مطلق گرا نبود . همواره در کنار استدلال و منطق قوی برای طرف مقابل و دیگران جای اظهار نظر و نقد باقی می گذاشت .
7 – مطالعه قبل از تدریس : هیچ وقت بدون مطالعه تدریس نمی کردند . حتی یکبار استاد وارد کلاس شده و به دانشجویان می گوید : " درس ٬ فردا برگزار می شود ٬ فراموش کردم یادداشت هایی را که تهیّه کرده بودم بیاورم . "
8 – نوآوری در کلمات و تعابیر : این شیوه ی استاد باعث جلب توجه و گیرایی درس می شد . انتخاب موضوعات و نحوه ی پرداختن به موضوع در سبک استاد جدید بود .
9 – طرح سیر تاریخی مثبت : ایشان معمولا قبل از ورود در اصل درس ٬ یک مقدمه ی تاریخی بیان می کردند . بیان ریشه ٬ سابقه و سیر تحول یک مفهوم سبب می شد که شاگرد تصور نکند این مبحث مانند قارچی از زمین بدون سابقه سبز شده است ٬ بلکه بفهمد که در طول روزگاران این بحث چه سرنوشت و سرگذشتی داشته است . مقاله ی ‹‹ واقعیت هستی ›› در کتاب ‹‹ اصول و فلسفه و روش رئالیسم ›› نمونه ی گرانبهایی از این دست است .
10 – یادآوری مطالب قبل : از جمله خصوصیاتی که استاد به آن مقید بودند یادآوری مطالب عمده و اصلی بحثی بود که در درس قبل کاملا مطرح شده بود و این خود باعث ارتباط مطالب و بهره دهی بیشتر درس ایشان می شد .
اگر تاریخ معلمی با نام یک سلسله از شیفتگان وشیدایان توأم باشد ٬ بی شک شهید مطهری یکی از برترین های این مکتب است که با پیروی از الگوهای صحیح تدریس توانسته بود شاگردان بسیاری را پیرو و مطیع خود ساخته و از بوستان علم و دانش خود سیراب سازد .
این روش ها ٬ الگو و مرجع معتبری است برای تمام معلمین در همه ی زمان ها تا خود را در راه رسیدن به معلمی نمونه ٬ مجهز نمایند .
شهید استاد مطهری